Gazete ve dergi
tasarımında renk kullanmak, günlük hayatta kıyafet seçiminden ve
kıyafetlerimizdeki renk uyumundan farksızdır. Seçilen her rengin bir anlamı,
birbiriyle uyumu ve modası söz konusudur. Sayfa tasarımı yaparken de aynı
unsurlara dikkat etmek gerekir.
Bu yazıda sayfa tasarımında renk unsuru üzerinde durmaya çalışacağım. Gazete
ve dergi tasarımında seçilen her bir unsurun ayrı bir anlamı olduğunu “Sayfa
tasarımının altın kuralları” konulu önceki yazılarda dile getirmiştim. Sayfa
tasarımının gazete ve derginin “beden dili” olduğunu vurgulamıştım. İşte bu
dilin rengini, tonunu ve duygusal çağrışımlarını sayfada kullanılan renk
unsurları tamamlar.
Renkler ruhbilimsel, fizyolojik ve fiziksel olmak üzere üç
ayrı biçimde incelenir. Sayfa tasarımında renkler ruhsal etkileri anlamında
sıcak ve soğuk renkler olarak ikiye ayrılır. Sıcak renkler sayfaya neşe,
canlılık ve hareket kazandıran renklerdir. Sayfadaki unsurlar arasında sıcak
renk kullanılanlar olduğundan daha büyük algılanır. Bununla birlikte, sıcak
renklerin yoğun kullanımının hacimleri küçültücü etkisi vardır. Örneğin sıcak
bir renge boyanan odanın basık bir hava kazandırması gibi sıcak bir renge
bürünmüş sayfanın da basık bir algısı söz konusudur. Soğuk renkler ise küçük
ve uzak gösterir.
KIRMIZI VE TONLARI
Kırmızı en çok ilgi çeken renk olarak bilinir. Heyecan verir.
Canlandırıcı etkiye sahiptir. Kızgınlığı ve aşkı çağrıştırır. Duyguları açığa
çıkarır. Hoşlanma duygusu kazandırır. İradeyi yok edici bir etkisi olduğu
söylenir. Coşku ve yaşama sevinci sıcak bir renk olan kırmızının temel
özelliklerindendir. Hayvanların en çok duyarlı olduğu rengin de kırmızı
olduğu bilinir. Bu nedenle kırmızı, dikkat çekici bir renktir. Uzun süre
kırmızı renge bakmak gerginlik yaratır. Kırmızı ayrıca sinir bozucu bir
renktir. Sıcak bir renk olarak kırmızı, açlığı kamçılaması nedeniyle daha çok
gıda ürünlerinin ambalajlarında tercih edilir.
Sayfa tasarımında da kırmızının çeşitli tonlarının
kullanıldığı görülür. Özellikle siyaha yakın, bordoya yaklaşan renkler metin
ve fotoğraf çerçevelerinde zemin rengi olarak tercih edilmektedir. Bu durum
kırmızı ve siyahın güçlerinin birleştirilmesi anlamına gelir. Böylece
kırmızının çekiciliği, siyahın ciddiyeti ve ağırbaşlılığı ile bir araya
gelmektedir.
TURUNCU VE SARI
Turuncu titreşimi daha az olan bir renktir. Yine kırmızı gibi
hareket, canlılık, aktiflik çağrışımları yaratır. Güneşi anlatan bir renk
olması nedeniyle de turuncu en çok kullanılan renkler arasındadır. Kahverengiye
dönüştükçe sükûnet; yani durgunluk, dinginlik, hareketsizlik, sessizlik hissi
veren turuncu, zemin rengi olarak tercih edilen bir renktir.
En dikkat çeken ve en aktif renk olarak kaydedilen sarı;
parlaklık, neşe ve hareket unsurları ile geniş bir kullanım alanına sahiptir.
Sarı, akıl ve zekânın rengidir. Siyaha doğru etkisini kaybeden sarı, diğer
renklere canlılık verir. Sarı ve yeşil agresif, yani saldırgan renkler olarak
bilinir. Sayfa tasarımında ise sarının açık tonları daha çok tercih edilir ve
bir zemin rengi olarak sarı tercih edildiğinde genellikle siyah yazının daha
belirgin algılanmasını sağlar. Sarı zemin ile beyaz yazı bir arada
kullanılmaz. Her ikisi de açık renk olduğu için yazının okunabilirliği
zorlaşır.
Dolayısıyla renklerin bir arada kullanılmasında dikkat
edilecek bir unsur da baskı sonrasında yazının kolay okunup okunmadığıdır.
Yazı ve zemin renklerinin “açık+ açık” ya da “koyu+koyu” olması yazının
seçilebilirliğini ve okunabilirliğini olumsuz yönde etkiler. Formülün “açık+koyu”
olmasında yarar vardır.
MAVİ, LACİVERT VE YEŞİL
Durgunluk ve sakinlik etkisi yaratan mavi, yaratıcı fikirlerin
ortaya çıkarılması adına önem taşır. Bu nedenle mavi renk okullarda ve
kütüphanelerde en yaygın şekilde tercih edilen bina içi rengidir. Sinir
sistemine olumlu etkileri olduğu bilinen mavi, soğuk bir renk olmakla
birlikte deniz ve okyanus çağrışımları yaratır. Ayrıca mavi sezgilerin rengi
olarak tanımlanır. İç dinginliği, sevgi, huzur, sakinlik ve barışı anlatan
bir dile sahiptir. Sayfa tasarımında en yoğun tercih edilen renklerden mavi,
zemin olarak açık tonları ile kullanılır.
Lacivert ise daha çok kozmik bir renk olarak kabul edilir.
Otorite ve verimliliği simgeleyen lacivert, sakinlik ve dinginlik duygularına
da seslenir. Lacivert ayrıca uyum ve başarının rengi olarak da bilinir. Sayfa
tasarımında en yoğun kullanılan renk mavi ve lacivertin farklı tonlarıdır.
Genellikle lacivert zemin üzerine beyaz ya da negatif yazılar tercih edilir.
Gazete ve dergi sayfalarında daha büyük alanlar için de zemin rengi olarak
genellikle mavi ve lacivertin farklı tonları kullanılır.
Yeşil renk, engin doğa, tazelik, mutluluk ve umut anlamları
taşır. Huzur ve güven veren bir renk olarak yeşil, maviye yaklaştıkça bu
etkileri artırır ve macera ve sakinlik hisleri uyandırır. Siyaha yaklaştıkça
ise etkisini yitirir. Paylaşma, cömertlik, istikrar duyguları anlamında da
yeşil önemli etkilere sahiptir. Dini anlamda da çağrışımları bulunan yeşil,
sayfa tasarımında çokça tercih edilen bir renk olmamakla birlikte, doğa ile
ilgili konuların tasarımında özellikle dergilerde kullanılmaktadır.
PEMBE, MOR, KAHVERENGİ
Bunlar dışında pembe renk, sinirleri yatıştırıcı bir etkiye
sahiptir. Rahatlık hissi uyandırır. Ancak gazete tasarımında genellikle
tercih edilmez. Mor, gerçekleşmesi zor ve sabit bir renk olarak bilinir.
İçsel duyguları, içe kapanışı, matemi ve anti sosyal olmayı çağrıştırır.
Geniş yüzeyde korku etkisi uyandırır. Asilik, denge ve kendine güven mor
rengin diğer çağrışımlarıdır. Bununla birlikte mor sakinleştirici ve
dinlendirici bir renk olarak da bilinir. Sayfa tasarımında son zamanların
moda renklerinden birisi mor rengin tonlarını kullanmaktır. Özellikle
kadınlara yönelik sayfalarda farklı tonlarda mor renk yoğun bir şekilde
kullanılmaktadır. Sayfa tasarımında az kullanılan renklerden kahverengi ise
ağırbaşlılığı temsil eder. Eğitim, öğretim, kültür ve sanat haberlerinde
yeşil zemin kullanılabilir. Bununla birlikte kahverengi emin olma ve
sağlamlık duygularını pekiştiren bir renk olarak bilinir.
SİYAH VE BEYAZ
Nötr renkler olan siyah ve beyaz üzerinde ise ayrıca durmak
gerekir. Beyaz renk temizlik, parlaklık ve durgunluk anlamlarına gelir.
İtaatkarlığı da çağrıştıran bir etkisi olduğu söylenir. Siyah ise ciddiyet,
matem, kasvet ve durgunluk anlamları taşır. Bir diğer nötr renk olan gri ise
olgunluk, temkinlilik hissi uyandırır. Depresyon, durgunluk ve keyifsizlik
hissi de gri sayesinde yakalanır. Ancak gri, yandaki renklerin etkisini
artırıcı bir etkiye sahiptir. Sayfa tasarımında boş bırakılan beyaz alanlar
genellikle temizlik ve sadelik duyguları için tercih edilir. Tüm koyu
renklerin zemin olarak kullanıldığı durumlarda yazılar beyaz yazılır. Burada
da parlaklık etkisi söz konusudur. Haber başlıklarının ve yazıların siyah
tercih edilmesi ise ciddiyeti temsil eder. Bununla birlikte kasvet ve
durgunluk anlamlarına da dikkat etmek gerekir. Çünkü yoğun kullanım sayfayı
kasvetli bir havaya sokabilir. Örneğin siyah zeminli haberlerin böyle bir
havası olduğu söylenebilir. Ölüm haberlerinin ve trajik olayların da siyah
zemin içinde verilmesinin de nedeni yaratılmak istenen etkinin ya da söylemin
güçlendirilmeye çalışılmasıdır.
Her ne renk kullanılırsa kullanılsın sayfada kullanıldığı
yerin, içerdiği haberin ve yanında kullanılan rengin birbiriyle uyumlu ve
anlamlı bir bütün oluşturması gerekir. Başka bir deyişle metinle anlamlı bir
bütünlük yaratacak renklerin kullanılması önem taşır. Sayfada kullanılan
renklerin anlamlı bir kompozisyon oluşturması beklenir.
Aynen bir insanın kılık kıyafeti gibi gazetede seçilen
renklerin de benzer bir beğeniye ve görgüye sahip olması tercih unsurudur.
Kıyafetlerin modası gibi sayfa tasarımında kullanılan renklerin de bir modası
vardır. Zaman içinde başlık ve logolar gibi temel unsurların renkleri uzun
süre değişmezken, zemin ve çizgi renkleri, sabit köşelerin logolarında
kullanılan renkler ve biçimler değişiklik gösterir.
RENKLER, RASTGELE SEÇİLMEZ
Örneğin logolar sabit renklere sahiptir. Gazete logolarının
genellikle kırmızı olması, kırmızının dikkat çekici bir renk olması anlamına
bağlanabilir. Mavi ve lacivert ise uyum ve başarının renkleridir. Sakinlik ve
dinginlik duygularını pekiştirici etkilere sahiptir. Bu anlamda kimi
logolarda da lacivert tonları tercih edilmektedir. Haber başlıklarının siyah
olması büyük ölçüde ciddiyet çağrışımına bağlanabilir. Dergilerde ise daha
sıcak bir ortam yakalamak adına renkli başlıklar kullanılabilir.
Kimi dergi ve gazetelerde ise renkli zemin üzerine beyaz
başlıklar tercih edilmektedir. Bunlarda da dikkat edilmesi gereken unsur bu
renklerin “rastgele” seçilmesi değil, seçilen rengin belirli bir anlam
taşıması ve bu anlamın metinle ya da yaratılmak istenen duygularla
örtüşmesidir.
Yoksa sayfada her ne şekilde olursa olsun kullanılan renkler
rastgele seçilmişse ve bunlar arasında bir uyumdan da söz edilemiyorsa bu
tasarımın başarılı olduğu söylenemez. Sarı zeminli bir metinle pembe zeminli
bir metnin yan yana gelmesi arasında bir fark olmadığı ileri sürülüyorsa; o
kişinin giydiği ceketle pantolonun renkleri arasında, kravatla gömlek
arasında ya da pantolonla çorap ve ayakkabı arasında da bir uyum aramak
anlamsızdır.
KIYAFET SEÇİMİNDEN FARKSIZ
Nasıl kıyafetlerimizde belirli bir renk uyumu arıyorsak, sayfa
tasarımında da aynı renk uyumuna dikkat etmek gerekir. Ceketin modeli, kesimi
ve üzerimizde nasıl durduğu sayfa tasarımının sütunlarla çalışma, boşluk
tanımları, etki ve denge merkezi gibi noktalarına işaret etse de ceket için
seçilen renk, tamamen sayfa tasarımındaki renk seçimi ile benzer anlamlar
taşır.
Bu anlamda sayfa tasarımcısının aynı zamanda kılık kıyafeti
ile yaratıcılığını ortaya koyabileceği ileri sürülebilir. Hatta düz bir
mantıkla –ne kadar genellenebilir bilemiyorum ama- iyi bir tasarımcının iyi
giyinmesini de bilen ya da iyi giyinmekten anlayan birisi olacağı iddia
edilebilir.
Renk modasını takip etmenin en kolay yöntemi, yaygın gazete ve
dergilerdeki kullanımları izlemektir. Dikkatli bir tasarımcı hangi rengin
nerede kullanılmasının moda haline geldiğini anlama yeteneğine sahiptir.
Özetle sayfa tasarımında renk kullanmak, üzerimize seçeceğimiz
kıyafetlerin renklerini seçmekle yakın anlamlıdır. Seçilen renklerin bir
anlamı ve birbiriyle uyumu dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardır.
Renkler ve kullanımları hakkında daha fazla bilgi için grafik
ve tasarım kitaplarına bakılabileceği gibi internette de arama yapılarak
yararlı bilgilere erişilebilir.
-------------------------------
17.10.2007
|