Yaklaşık bir yıl süresince 79 sağlık profesyoneli, 59 medya
profesyoneli ve 13 akademisyen ve diğer uzmanlarla görüştük. Sağlık konulu
medya içerikleri hakkında ne düşündüklerini ve kendi deneyimlerini sorduk.
Ardından bu alanda ileri gelen kişilerle dört oturum
halindeçalıştay (atölye çalışması) düzenledik. Görüşmelerde öne çıkan görüşleri
tartışarak bir sonuca ulaşmaya çalıştık. Çalıştayın sonunda da bir sonuç
bildirgesi hazırlayarak imza attık.
TÜBİTAK ve Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri
Komisyonu’nun desteğiyle sürdürülen “Türkiye’de Sağlık Konulu Yayıncılık
İlkelerinin Belirlenmesi: Kaynak, İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu
Yayınların Analizi” başlıklı proje kapsamında organize edilen çalışta, Anadolu
Üniversitesi’nin İstanbul-Aksaray’daki Konukevi’nde 29-30 Nisan günleri
arasında gerçekleştirildi. Çalıştayın farklı oturumlarına medya ve sağlık
profesyonelleri ile Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Radyo ve
Televizyon Üst Kurulu temsilcileri katıldı.
SAĞLIK HABERİ NEDİR, NE DEĞİLDİR?
Çalıştayınbirinci oturumunda “sağlık haberi nedir, ne
değildir?” sorusuna yanıt aradık. Görüşmelerden elde ettiğimiz veriler, hangi
haberin sağlık haberi olduğu konusunda görüşlerin farklılık gösterdiğini ortaya
koymaktaydı. Çalıştayda da aynı bulgu doğrulandı…
Gerek sağlık profesyonelleri ve gerekse medya
profesyonellerinin bir haberin sağlık haberi olup olmadığına ilişkin verdiği
yanıtlar farklılaşıyordu. Bu bağlamda, çalıştayda ortaya çıkan tartışma
sonrasında, sağlık haberlerinin tanımlanmasına yönelik olarak bazı alt
başlıkların ya da kategorilerin oluşturulması yönünde daha belirgin sonuçlara
ulaşıldı.
İkinci oturumda tartışma biraz daha büyüdü. “Sağlık
haberciliği alanında uzmanlaşma ve eğitim” konusunda görüşmelerden elde edilen
verilerin paylaşılmasının ardından bu konudaki açık daha belirgin bir biçimde
kendisini hissettirdi. Genel görüş sağlık haberciliği alanında uzmanlaşma ve
eğitim eksikliğinin ciddi nitelikte olduğuydu. Bu açığı kapatmak üzere kimin ya
da hangi kurumların ne yapması gerektiği konusu üzerinde de fikir ayrılıkları
yaşanıyordu. Ancak iletişim fakülteleri açısından bakıldığında bu alana yönelik
bir dersin konulmasının yararının büyük olacağı ısrarla dile getiriliyordu.
İkinci günün ilk;çalıştayın üçüncü oturumunda, “sağlık haberciliğinde
ticari boyut”, “Sağlık yayıncılığında denetim” ve “sağlık yayıncılığının etik
boyutları” ele alındı. Oturum sırasında ortaya çıkan görüşler bir denetim
mekanizmasının gerekliliğine işaret ediyordu. Ancak bunun nasıl olması ve kimin
bu işi organize etmesi gerektiğine ilişkin somut bir adımın atılması noktasında
sıkıntı yaşanıyordu. Bunun üzerine gelişen tartışma,çalıştay sonuç
bildirgesinin imzalanması ile son buldu.
SONUÇ BİLDİRGESİ
Dördüncü oturumda öncelikle sonuç bildirgesi üzerinde görüş
birliğine varıldı ve bildirge imzaya açıldı. Buna göre bildirgede şöyle
denildi:
“1.Sağlık konulu yayınlar arasında halkı yanlış yönlendiren
içerikler mevcuttur ve bu konuda daha etkili ve hızlı bir denetim mekanizmasına
ihtiyaç vardır.
2.Sağlık konulu yayınlar karşısında halkın savunmasız
konumda olduğuna ve yeteri düzeyde bilinçli olmadığına dair kanaatler ileri
seviyededir.
3.Halen mevcut denetim mekanizmaları yeterli
görülmemektedir.
4.Mevcut denetleyici sorumluluk ya da yetkiye sahip kurumlar
arasında iletişimsizlik ve koordinasyon yetersizliği mevcuttur.
5.Yaygın kanaat; medya içeriklerinin takibi çerçevesinde
kamu sağlığı ve bilincinin oluşturulmasına yönelik olarak ortak bir iletişim,
izleme, denetim, duyurum, eğitim ve araştırma biriminin oluşturulması
şeklindedir.
6.Bu sayede bir web sitesinin oluşturulması, medya
içeriklerinin düzenli olarak takip edilerek denetlenmesi ve ilgili birimlerin
yanıtlarının kamuoyu ile paylaşılması, mevcut kurumlara gelen şikayetlere
yönelik yapılan işlemlerin kamuoyuna açıklanması, iletişim fakültelerine ve tıp
fakültelerine dönük olarak ders içeriklerinin hazırlanması, eğitici ve
bilgilendirici televizyon programlarının hazırlanması, medya profesyonellerinin
mesleki eğitimi, konuyla ilgili resmi kurum ve sivil toplum örgütleri arasında
düzenli olarak iletişim ve koordinasyon toplantılarının yapılması ve bu
toplantılar sayesinde kurulacak olan birimin işlerliğinin artırılması, yeni
önerilerin ve çalışma planlarının hazırlanması gibi konularda çalışmalarda
bulunulması tavsiye edilmektedir.
7.Böyle bir birimin üniversitelerin ya da sivil toplum
örgütlerinin çatısı altında oluşturulması önerisi en geniş ölçekli kabul gören
öneridir.
8.Anadolu Üniversitesi çatısı altında böyle bir birimin
oluşturulması noktasında, aşağıda imzası bulunanlar katkı sağlamak üzere kendi
kurumlarını bilgilendirme ve tavsiyede bulunmayı taahhüt etmektedir.”
Bildirge, öncelikle bu oturuma katılanlar tarafından
imzalandı. Bu isimler şunlar: Ali Uzun (Sağlık Bakanlığı), Aslıhan Çobaner
(Sağlık Bakanlığı), Celalettin Cengiz (İstanbul Tabip Odası), Çiğdem Kurtar
(Tarım ve Köyişleri Bakanlığı), Mustafa Sütlaş (BiaNet Yazarı), Mutlu Sereli
Kaan (Türk Tabipleri Birliği), Okan Doğan (Sağlık Bakanlığı), Prof. Dr. Coşkun
Özdemir (Cumhuriyet Gazetesi Yazarı), Prof. Dr. Erkan Yüksel (Anadolu
Üniversitesi), Selma Bıyıklı Kürün (Anadolu Ajansı), Sevgi Hasipek (Radyo ve
Televizyon Üst Kurulu), Yeşim Sert Karaaslan (Anadolu Ajansı), Yusuf Ziya
Eraslan (Ankara Sağlık Muhabirleri Derneği), Serkut Bozkurt (TV8).
Oturumda ayrıca, bildirgeninçalıştayın diğer oturumlarındaki
katılımcılarına da gönderilmesi ve onların da imza atarak, ortaya çıkan
görüşlere destek vermelerinin istenmesi kararlaştırıldı.
Çalıştayın dördüncü ve son oturumda ise, “sağlık
yayınlarının halk üzerindeki etkileri” bağlamında, proje kapsamında
düzenlenmesi planlanan kamuoyu anketinin ön hazırlık soruları ele alındı. Her
bir soru, katılımcıların görüşleri doğrultusunda tartışmaya açıldı.
PROJE HAKKINDA BİLGİ
TÜBİTAK ve Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri
Komisyonu’nun desteğiyle sürdürülen “Türkiye’de Sağlık Konulu Yayıncılık
İlkelerinin Belirlenmesi: Kaynak, İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu
Yayınların Analizi” başlıklı proje 1 Nisan 2010 tarihinde başladı. Anadolu
Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erkan Yüksel’in yöneticisi olduğu projede, Selçuk
Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ahmet Yalçın Kaya ve İstanbul Üniversitesi’nden Doç.
Dr. Ece Karadoğan Doruk ve Anadolu Üniversitesi’nden Yard. Doç. Dr. Sinan Aydın
araştırmacı; Araş. Gör. Pelin Öğüt, Öğr. Gör. Asuman Kaya, Uzm. Hande
Demiroğlu, Araş. Gör. Barış Yılmaz, Araş. Gör. Kutlu Akçoral, Araş. Gör. Çağdaş
Ceyhan ve Araş. Gör. Gamze Polat da bursiyer olarak görev alıyor.
Proje kapsamında bundan sonraki aşamada medya içeriklerinde
sağlık konulu yayınların bir anlamda fotoğrafının çekilmesi amacıyla
gerçekleştirilen içerik analizi çalışmasının tamamlanması bekleniyor. Ardından
halkın bu içeriklerden nasıl etkilendiğini belirlemek üzere bir kamuoyu anketi
düzenlenecek. Projenin sonuç raporu ise yaklaşık iki yıllık bir sürenin
ardından tamamlanmış olacak.
KİMLER KATILDI?
İki gün ve dört oturum halinde düzenlenen çalıştayın çeşitli
oturumlarına katılanların isimleri alfabetik sırayla şu şekilde: Ali Uzun
(Sağlık Bakanlığı), Araş. Gör. Barış Yılmaz (Selçuk Üniversitesi), Araş. Gör.
Pelin Öğüt (Anadolu Üniversitesi), Aslıhan Çobaner (Sağlık Bakanlığı), Ayşegül
Aydoğan (Milliyet gazetesi), Celalettin Cengiz (İstanbul Tabip Odası), Çiğdem
Kurtar (Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı), Doç. Dr. Can Bilgili (Yeditepe
Üniversitesi), Doç. Dr. Ece Karadoğan Doruk (İstanbul Üniversitesi), Mustafa
Sütlaş (BiaNet Yazarı), Mutlu Sereli Kaan (Türk Tabipleri Birliği), Nuray Özger
(Anadolu Ajansı), Okan Doğan (Sağlık Bakanlığı), Öğr. Gör. Asuman Kaya (Anadolu
Üniversitesi), Öğr. Gör. Banu Zorlutuna (Kadir Has Üniversitesi), Öğr. Gör.
Bülent Batmaz (Anadolu Üniversitesi), Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
(Cerrahpaşa Tıp Fakültesi), Prof. Dr. Coşkun Özdemir (Cumhuriyet gazetesi),
Prof. Dr. Erkan Yüksel (Anadolu Üniversitesi), Selma Bıyıklı Kürün (Anadolu
Ajansı), Serkut Bozkurt (TV 8), Sevgi Hasipek (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu),
Uzm. Hande Demiroğlu (Anadolu Üniversitesi), Yalçın Yılmaz (Marmara
Üniversitesi), Yeşim Sert Karaaslan (Anadolu Ajansı), Yusuf Ziya Eraslan
(Sağlık life dergisi, Ankara Sağlık Muhabirleri Derneği Kurucu Başkanı),
Ziyneti Kocabıyık
---