Geçen ay haberciler için bir sınav sorusu sormuştum ve yanıtları beklediğimi belirtmiştim. Soruyu ve ayrıntıları ilgili yazımdan okuyarak hatırlayabilirsiniz...
Soruyu, iletişim fakültesindeki öğrencilerime de yönelttim. Öncelikli amacım, “neyin haber olduğunun” anlaşılıp anlaşılmadığıydı. Haber yazılması için alt alta sıraladığım bilgiler haber yazmanın en temel formülü olan 5N1K’ya ait bilgileri içeriyordu. Ancak maksatlı olarak görgü tanıklarının ifadelerine olayla ilgili bazı notlar eklemiştim. Yazdığım en son cümle ise olaya bambaşka bir boyut katıyordu.
Olayı şu şekilde özetlemiştim:
- Ne: Adana’da Şıh Şamil Caddesi’ndeki kavşakta meydana gelen trafik kazası
- Ne zaman: Dün gece, saat 22:30 sularında…
- Kim: Yolun Karşısına Geçmeye çalışan 54 yaşındaki Ayşen Gülmez; 17 yaşındaki Temel Bilmez’nin kullandığı motosiklet (01 TB007), motosiklette bulunan kimliği belirlenemeyen ve kaçmış olan birisi daha mevcut.
- Nasıl: Gülmez, yolun karşısına geçmek isterken motosikletin çarpması sonucu başını çarparak ağır yaralanıyor, ameliyata alınıyor, ancak tüm müdahalelere rağmen kurtarılamıyor. Ehliyetsiz ve alkollü olabileceği söylenen motosiklet sürücüsü de ağır yaralanıyor, hayati tehlikesi var. Motosiklet çarpmanın etkisiyle 25 metre sürükleniyor ve park halindeki bir otomobile çarparak durabiliyor.
- Görgü tanıkları: Motosiklet çok hızlıydı, sürücü kontrolü kaybetti. Ayşen Gülmez’in oğlu (Mahsun) da bundan 13 yıl önce aynı kavşakta bir motosikletin çarpması sonucu ölmüştü. Oğlunun öldüğü kavşakta kendisi de öldü.
İLK YANIT
Sınav sorumuza ilk yanıt Mehmet Toprak’tan e-mail yoluyla geldi. Toprak şöyle yazmıştı:
“Adana'da motosiklet kazası... Oğlunun öldüğü Kavşakta Kendisi de öldü.
Adana'da dün akşam meydana gelen motosiklet kazasında bir kişi öldü, bir kişi de yaralandı.Alınan bilgiye göre, 17 yaşındaki Temel Bilmez’nin kullandığı 01 TB 007 plakalı motosiklet, Seyh Şamil caddesindeki kavşakta yolun karşısına geçmeye çalışan 54 yaşındaki Ayşen Gülmez'e çarptı. Motosikletin çarpması sonucu başından ağır yaralanan ve hastaneye kaldırılan Gülmez, tüm müdahalelere rağmen kurtarılamadı. Çarpmanın etkisiyle 25 metre sürüklenen motosikletin park halindeki bir otomobile çarparak durabildiği, ehliyetsiz ve alkollü olabileceği söylenen motosiklet sürücüsü Temel Bilmez’nin de ağır yaralandığı bildirildi. Ağır yaralananBilmez'in, hayati tehlikesi olduğu belirtildi. Kaza sırasında motosiklette bulunan ve kimliği tespit edilemeyen bir kişinin de olduğu ve bu kişinin kaçtığı bildirildi.
Görgü tanıkları, Motosikletin çok hızlı olduğunu ve aşırı hız sonucu, sürücünün kontrolünü kaybederek yayaya çarptığını belirttiler.
Yakınlarının verdiği bilgiye göre, kazada hayatını kaybeden Ayşen Gülmez' oğlu (Mahsun) da bundan 13 yıl önce aynı kavşakta bir motosikletin çarpması sonucu hayatını kaybetmişti.”
Sınava ilişkin yanıt olarak gönderilen diğer haber örneklerini burada sıralamayacağım. Ancak yazımda da ipucu olarak ifade ettiğim; lakin tam olarak da söylemediğim bir noktaya açıklık getireyim:
Bu bir trafik kazası haberinin yazılması amaçlı olarak verilen örnek olay, aslında yaşanmış bir olaydan esinlenerek kurgulandı. Olaya ilişkin habere 7 Temmuz 2009 tarihli gazetelerde ve bir gün öncesine ait ajans haberlerinde rastlayabilirsiniz.
Milliyet gazetesinde yayımlanmış olan haber ise “Bir trafik kazası haberi” başlıklı konunun altında, Anadolu Üniversitesi’nin Medya ve İletişim programında okutulmakta olan Haber Yazma Teknikleri kitabımızın içinde 74’üncü sayfada açıklanmıştı.
Gazetedeki başlık şu şekildeydi: “Annenin acı kaderi / Oğlunun öldüğü kavşakta 13 yıl sonra can verdi”
ÖĞRENCİLERİN YANITLARI
Şimdi bir de öğrencilerimizin yanıtlarına bakalım: Yanıtların genel olarak iki ayrı grupta toplandığını söylenebilir. Birinci gruptakiler bunu bir “trafik kazası” olarak 5N1K formülü içinde anlatanlar… Bunlara ancak not olarak 40-50 verilebilir. Çünkü daha “asıl haberin” ya da “haberi değerli ya da farklı kılacak şeyin/unsurun nerede olduğu” tam olarak görülememiş…
İkinci gruptakiler ise olayı bir şekilde nitelemeye çalışanlar… Bu grupta da “oğlunun öldüğü kavşakta, yine aynı araçla, motosikletleannenin ölümü” unsuruna yönelik vurguya ilişkin anlatımların “başarılı” bulunduğu söylenebilir.
Ancak bunun dışında haberi başka yerde arayan anlatımlar da mevcuttur. Örneğin kimileri “karşıdan karşıya dikkatsiz geçişe”, “hatalı kavşağa”, “hızlı ve alkollü sürücüye” ve de “kaçan kişiye” vurguda bulunmaktadır.
Haber yazımlarındaki dil, ifade, noktalama hatalarına ise değinmek istemiyorum. Zira bu konuda yeterince yazı yazdığımı düşünüyorum.
Meraklıları için bir kez daha Haber Yazma Teknikleri kitabını tavsiye etmek isterim.
ASİSTANLIK SINAV SORUSU
Bir de küçük not düşeyim…
Bu sorunun bir benzerini aslında çok daha uzun zaman önce, Basın ve Yayın Bölümü’ne alınacak araştırma görevlisi sınavında sorulmak üzere hazırlamıştım.
Ne dersiniz; “gazetecilik” bölümü için alınacak bir asistanın böyle bir haberi yazabiliyor olması gerekmez mi?
---
Prof. Dr. Erkan Yüksel
Cumartesi, 12 Kasım 2011