HABER YAZMADA NELERE DİKKAT EDİLİR?

 (Erkan Yüksel ve Halil İbrahim Gürcan. Haber Toplama ve Yazma, Tablet Yayinevi, Konya, 2005)


Haber yazımının temel amacı, bilgileri, düşünceleri ve fikirleri okuyuculara aktarmaktır.
 Bazı haber yazma kuralları şöyle sıralanabilir:
§  Haber yazılmadan önce elde edilen bütün bilgiler bir kez daha gözden geçirilmelidir. Bütün bilgilere hakim olunduğuna inanılmadan haber yazmaya başlanmamalıdır.
§  Haber yazımında muhabirin masasında bir yazım kılavuzunun ve bir Türkçe sözlüğün bulunması şarttır.


§  Muhabir, bir olayı sözcüklerle anlatan kişi olarak yazısına özen göstermeli ve dilin kurallarına hakim olmalıdır.
§   “Bu olayı bir arkadaşıma iki cümle ile nasıl anlatırım?” sorusunun yanıtı haber başlığını bulmada kolaylık sağlar.
§  Haberin giriş cümlesini yazmada da şu soru yardımcı olabilir: “Bu olayı arkadaşıma anlatacak olsam, söze nasıl başlardım?”
§  Daha sonra haberin hangi teknikle yazılmasının uygun olacağına karar verilmeli ve buna uygun giriş tekniği çerçevesinde habere giriş yapılmalıdır.
§  Haberi yazarken evlere, işyerlerine, çocuk, genç ve yaşlılara da seslenildiği unutulmamalı, toplumun gelenek ve göreneklerine saygılı olunmalı, ülke yasaları akıldan çıkarılmamalı, onur kırıcı söz ve deyimler kullanılmamalı, haberin yemek ya da kahvaltı masalarında okunabileceği ya da izlenebileceği bilinmeli, okurun her şeyi bildiği düşünülmemelidir.
§  Haberleri, genel anlatımlı olarak vermek sakıncalıdır. Bu nedenle, olayın görgü şahitlerinin ağızlarından aktarma yüklemleri ile vermek daha etkilidir. Dolayısı ile haber, birinin ağzından aktarıyormuşçasına yazılmalıdır.


§  Haberle ilişkili kişiler iyice tanıtılmalıdır. Adları yazılan kişilerin soyadları unutulmamalıdır.
§  Haber kaynağı mutlaka belirtilmelidir.


§  Bazı haberlerde, haber kaynağı adının anılmasını istemeyebilir. Böyle bir durumda, kaynağın adını belirtmeden “...dan bir yetkili” gibi ifadelere haber aktarılabilir.
§  Haber yazımında etkin fiiller kullanılmalı, mümkün olduğunca sıfat ve zarfları kullanırken dikkatli olunmalıdır.
§  Haberde daha somut tanımlamalara yer vermeye çalışılmalıdır. Örneğin “Büyük bir alan” yerine “5 dönümlük bir alan” ya da “kalabalık bir kitle” yerine “500 kişi” gibi somut ifadeler kullanılmalıdır. Haberlerde, yoruma dayalı ve net olmayan ifadeler kullanılmamalıdır.
§  Sık olan kalabalıklarda bir metrekareye 6, az sıklıkta olanlarda bir metrekareye 4 kişi hesabıyla katılımcıların sayısı hesaplanmalıdır.


§  İstatistiksel sonuçlar basitleştirilerek, okuyucuların anlayabileceği biçime dönüştürülmelidir.
§  Habercilik her zaman şüphe duymayı gerektirir. Habercilikte hata oranı, şüphe oranı ile ters ilişkilidir. Suçu ispat edile kadar hiçbir zanlı suçlu, katil, hırsız ya da başka bir şey değildir. Hiçbir haklı gerekçe suçu suç olmaktan çıkartmayacağı gibi hiçbir haklı suç iddiası da kesinleşene kadar kimseyi suçlu yapmaz. Bu nedenle gözetim altına alma, tutuklama ve hüküm giyme gibi konular arasındaki farka dikkat edilmelidir.
§  Her ne kadar bitmiş sayılsa bile haber yazıldıktan sonra muhabirin kendi kendine “acaba bu haberle ilgili daha başka hangi unsurlara yanıt verilmesi gerekliydi” ya da “bu haberde hangi sorulara yanıt vermedim?” biçimindeki sorularla haberin bir kez daha kontrol edilmesi yararlıdır.
§  Her haberin bitiminde yapılabilecek ikinci bir denetim de “acaba yazdığım cümlelerden hangilerini atarsam anlam bozulmaz?” ve bir diğeri de “bu cümleden hangi kelimeleri atar isem anlam bozulmaz” biçimindeki sorularla haberdeki fazlalıkların hafifletilmesidir.