Dünyanın süper gücü Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) medyasında nasıl bir Türkiye görüntüsü yansımaktadır? Türkiye ile ilgili haber ve yorum yazılarının yoğunluğu nedir? Bu medya içeriklerinde hangi konulara değinilmektedir? Belli başlı hangi ifadeler üzerinde durulmaktadır? Bu sorulara yanıt arayan “ABD Medyasında Türkiye İmajı” konulu çalışmam, yeni piyasaya çıkan “Türkiye’nin ABD ve AB Denklemi” adlı kitapta yayımlandı.
TÜRKİYE’NİN ABD VE AB DENKLEMİ
Editörlüğünü Prof. Dr. Orhan Gökçe, Prof. Dr. Uğur Demiray ve Prof. Dr. Ebide Sözen’in yaptığı 441 sayfalık kitap, Çizgi Kitabevi yayınları arasından çıktı. Üç bölümden oluşan kitabın ilk bölümü “ABD-Türkiye-Ortadoğu” denklemine ayrılmış durumda. İkinci bölümde “Türkiye-AB” ilişkileri konu ediliyor. Üçüncü bölümde ise “Avrupa’da Türk İmajı” ve “Türkiye’de AB imajı” üzerinde duruluyor. Prof. Dr. Suat Gezgin ve Prof. Dr. İnal Cem Aşkun’un yazılarının da yer aldığı kitapta emeği geçen diğer isimler şunlar: Birol Akgün, İncilay Cangöz, Nezih Orhon, Gülise Gökçe, İrfan Çiftçi ve Aynur Örnek. Kitabın 90 sayfalık bölümünde ise “ABD Medyasında Türkiye İmajı” adlı makale yer alıyor.
Amerikan aynası diye tanımladığım, ABD haber medyasında Türkiye’ye ilişkin görüntünün ayrıntılarına gelince…
Çalışmada, Türkiye-ABD ilişkilerinin önemli bir kavşağına işaret eden 2002-2004 yılları arasını konu aldım. Bu dönem içinde ABD medyasında yayımlanan ve Türkiye’yi ilgilendiren haberleri Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’nün (BYEGM) arşivlerinden temin ettim. Sistematik rassal örneklem yöntemiyle 261 haber ve yorum yazısını içerik analizi yöntemiyle inceledim.
HER 9 YAZIDAN 1’İ ABD KAYNAKLI
Çalışmada elde edilen bulgular çerçevesinde öncelikle ABD’de yayımlanan Türkiye ile ilgili haberlerin yoğunluğundan söz edilebilir. BYEGM’nin Dış Basın Değerlendirmesi raporları incelendiğinde Türkiye’yi ilgilendiren haber ve yorum yazılarının yüzde 9’unun ABD kaynaklı olduğu anlaşılmaktadır. Bu yazıların yaklaşık yarısı, haber ajanslarında yayınlanmıştır. Yaklaşık üçte birden fazlası ise gazetelerde yer almıştır. Diğerleri ise radyo ve televizyon kaynaklıdır.
Yazıların içeriklerine gelince… 2002-2004 yılları arasında ABD medyasında yayımlanan ve örneklem alınan haber ve yorumlarda en yoğun biçimde işlenen konular “Irak”, “Kıbrıs”, “Siyasi Gelişmeler, “Avrupa Birliği”, “Terör” ve diğer konular şeklinde sıralanmaktadır.
Medya içeriklerinde Türkiye’ye yönelik belli başlı ifadelerin neler olduğuna bakıldığında ise bulgular, daha çok “Türk” ve “Türkiye” sözcükleri ile karşılaşıldığını göstermektedir. Türkiye’ye yönelik tanımlar anlamında en ön plana çıkan ifadeler ise “Müslüman”, “demokratik”, “reform yapan” ülke şeklinde özetlenebilmektedir. ABD’nin Irak müdahalesi öncesinde Türkiye’ye ilişkin haber ve yorumlarda “Atatürk” adı da medya içeriklerinde sık tekrarlanmaktadır.
EN ÖNEMLİ VURGU TÜRK ORDUSUNA
Medya içeriklerinde Türkiye’nin “laik” bir ülke olmasından sıklıkla söz edilmektedir. Türkiye’nin “demokratik” ya da “demokrasi kültürünün var olduğu bir ülke” olmasına yönelik vurgudan çok, askeri yapısına ve “Türk ordusuna” yönelik atıflar daha fazla sayıdadır. Özellikle Türk ordusuna ilişkin vurgu, ABD’nin Irak’a müdahalesi döneminde oldukça yoğundur.
Türkiye’nin bir NATO ülkesi olduğu, “müttefik” bir ülke olduğu ve “dost” bir ülke olduğu da medya içeriklerinde vurgulanmıştır. Türkiye’den “dost” sözcüğü ile söz eden medya içeriklerinin sayısı ABD’nin Irak’a müdahalede bulunduğu 2003 yılında “zirve” yapmış ve sonra yeniden azalmıştır. Türkiye’nin stratejik ya da jeopolitik önemi ise, “dost” sözcüğünden fazla tekrarlanmıştır.
Türkiye’nin ekonomik durumu hakkında da medya içeriklerinde önemli bilgilere rastlanmaktadır. Bu haber ve yorumların sayısı yıllar içinde azalmış olsa da Irak’a müdahalenin Türkiye ekonomisine verebileceği zararlara ilişkin ifadelerin özellikle 2002 ve 2003 yıllarında daha çok işlendiği anlaşılmaktadır.
Çarpıcı olduğunu düşündüğüm kimi ifadelere yönelik tekrarlanma oranlarını da vereyim. Örneğin “Türk ordusu” ifadesi 2002 yılında 23 kez, 2003 yılında 40 kez tekrarlanırken, 2004 yılında yalnızca 5 kez dile getirilmiştir. 2003 yılında 38 kez Türk askerinden söz edilirken, bir önceki yıl bu sayı 9 ve bir sonraki yıl da 4’tür. “Türk ordusunun siyasi yönetime müdahaleleri” anlamında da en yoğun değinme 2002 yılında (8 kez) dikkati çekerken, 2004 yılında incelenen haberlerde bu ifadeye rastlanmamıştır. 2002 yılında “müttefik Türkiye” ifadesine 33 vurgu varken, 2004 yılında bu sayı 16’ya inmiştir. 2002 yılında “modern Türkiye” ifadesine 28 kez değinilmişken, 2004 yılında değinme sayısı 10’dur. “Dost Türkiye” ifadesine 2002 yılında 1 kez rastlanırken, 2003’te 22 kez ve 2004’te de 10 kez rastlanılmıştır.
“GERİLLA”
Öte yandan Türkiye’yi ilgilendiren haber ve yorum yazılarında sıklıkla tekrarlanan “ABD” ve “Amerika” sözcüklerinin dışında, Birleşmiş Milletler ve Uluslar arası Para Fonu’nun adı da sıklıkla anılmaktadır. Irak’a yönelik değinmeler, ABD müdahalesinin olduğu 2003 yılında tepe noktasına ulaşmış, ayın yıl yayımlanan medya içeriklerinde “Kürt” sözcüğü de daha fazla sayıda tekrarlanmıştır.
Türkiye’deki Kürt nüfustan da medya içeriklerinde sıklıkla söz edilmektedir. Ancak bu ifadeler daha çok Irak’a müdahale öncesi dönemde, 2002 yılında dikkati çekmektedir. Türkiye’de yaşayan Kürtlerle ilgili olarak “Kürt dili” ya da “Kürtçe” konusunda da 2003 yılı dışında önceki ve sonraki yıllarda daha sık vurguda bulunulmuştur. Bu arada “Kürt devleti” ve “Kürdistan” ifadelerine en çok 2003 yılında yayımlanan metinlerde yer verilmiştir.
Medya içeriklerinde sıklıkla PKK’ya da değinilmektedir. PKK’ya yönelik değinmeler en çok 2003 yılında yoğunlaşırken, yine bu dönemde PKK mensuplarından daha fazla oranda “gerilla” sözcüğü ile söz edilmektedir.
Irak’ta yaşayan Türkmenler’den de çoğunlukla 2003 yılında söz edilmiştir. Ancak incelenen üç yıl içinde Türkmenler’e ilişkin değinmeler Kürtler’e ilişkin değinmelerin yedide birinden daha azdır.
EN ÇOK “SAVAŞ”, EN AZ “UMUT”…
Medya içeriklerinde kimin ismi ne kadar sık tekrar edilmektedir? Bu soru da ayrı bir biçimde yanıtlanmıştır. Bulgular en çok adı tekrarlanan kişinin Başbakan, Adalet ve Kalkınma Partisi lideri Recep Tayyip Erdoğan olduğunu ortaya koymaktadır. İkinci sırada adı en çok anılan kişi ise Abdullah Gül’dür.
Medya içeriklerinde hangi sözcük ya da kavramlar daha sık kullanılmaktadır? Bu soru doğrultusunda yapılan tarama “savaş” ve “asker” sözcüklerinin ağırlığını ortaya koymaktadır. Daha sonra ise “çatışma”, “yardım”, “saldırı”, “destek”, “müslüman”, “terör”, “zor”, “ölü”, “sorun” ve “endişe” sözcüklerinin tekrarlandığı ortaya çıkmaktadır. Ancak dönem içinde yaşanan gelişmeler dikkate alındığında bu ifadelerin tekrarlanma oranı pek de şaşırtıcı gelmemektedir. Diğer sözcüklere bakıldığında da en az kullanılanlar arasında “arzu” ve “umut” gibi sözcüklere rastlanmaktadır.
Sonuç olarak Amerikan aynasından yansıyan Türkiye görüntüsüne ilişkin “manzaranın” belirli hatlarının bu çalışma ile ortaya konulduğunu düşünüyorum. Çalışmanın detayları incelendiğinde çok daha çarpıcı gelebilecek kimi ayrıntılara ulaşılabilir. Kitapta yer alan diğer çalışmaların da Türkiye’nin ABD ve AB denklemi içindeki yerinin belirlenmesi adına büyük önem taşıdığını ifade etmeliyim. Yaz tatilinde alıp incelenebilecek bir kitap diye düşünüyorum.
|
-------------------------------
|